علی بن محمد تونسی الایادیتونسی الایادی، علی بن محمد، شاعر دربار فاطمی در قرن چهارم بود. ۱ - معرفی اجمالیاز تاریخ ولادت او اطلاعی در دست نیست. اصل و نسب وی عرب (منسوب به اِیاد، شاخه ای از قبایل عرب قحطانی ) بودند. وی در شهر تونس متولد شد و در آن‌جا رشد کرد. سپس به شهر مهدیه، رفت و در آن‌جا از شاعران و مداحان قائم (خلیفة دوم فاطمی، حک: ۳۲۲ـ۳۳۴) و منصور (خلیفة سوم فاطمی، حک: ۳۳۴ـ۳۴۱) شد. [۱]
ابوبکربن عبداللّه دواداری، کنزالدّرر و جامع الغرر، ج۶، ص۱۱۷ـ ۱۱۸.
[۲]
محمد نیفر، عنوان الاریب عمّا نشأ بالبلاد التونسیة من عالم ادیب، ج۱، ص۱۱۴، تذییل و استدراک علی نیفر.
[۳]
د. اسلام ، چاپ دوم ،تکملة ۱ـ۲، ذیل «علی بن محمد التونسی الایادی».
[۴]
عمررضا کحّاله، معجم قبائل العرب القدیمة و الحدیثة، ج۱، ص۵۲.
دورة مُعزّ، خلیفة چهارم (۳۴۱ـ ۳۶۵)، را نیز درک کرد و برای او مدحیه ای سرود. [۵]
ابراهیم بن علی حصری، زهرالا´داب و ثمر الالباب، ج۱، ص۲۳۳ـ۲۳۴، چاپ محمد محیی الدین عبدالحمید.
[۶]
ابن رشیق، العمدة فی محاسن الشعر و آدابه و نقده، ج۱، ص۱۰۲.
[۷]
محمد نیفر، عنوان الاریب عمّا نشأ بالبلاد التونسیة من عالم ادیب، ج۱، ص۱۱۴، تذییل و استدراک علی نیفر.
تونسی در لشکرکشی معزّ به قیروان از همراهی با او بازماند و زمانی که خواست به سپاهیان وی بپیوندد، در سرزمین روم اسیر و سپس آزاد شد. [۸]
ابن رشیق، العمدة فی محاسن الشعر و آدابه و نقده، ج۱، ص۱۰۲ـ۱۰۳.
۲ - اشعارتونسی در سرودن اشعارِ خوب شهرت داشت و از دیگر مداحان خلفای فاطمی برتری یافت. [۹]
ابوبکربن عبداللّه دواداری، کنزالدّرر و جامع الغرر، ج۶، ص۲۵۳ـ ۲۵۴.
[۱۰]
محمد نیفر، عنوان الاریب عمّا نشأ بالبلاد التونسیة من عالم ادیب، تذییل و استدراک علی نیفر.
به نوشته نیفر ، [۱۱]
ابن رشیق، العمدة فی محاسن الشعر و آدابه و نقده، ج۱، ص۱۰۲ـ۱۰۳..
او از شعرای نامدار و در مغرب اسلامی مانند مُتَنَبّی در مشرق بود. شهرت تونسی در زمان خودِ او به اندلس رسید تا آن‌جا که محمدبن هانی اندلسی / ابن هانی اندلسی (متوفی ۳۶۲)، شاعر بزرگ مغربی که در سفرش به افریقا شاعران، از جمله تونسی، او را هجو کرده بودند، ادعا نمود که فقط به هجائیة وی پاسخ خواهد داد. به نوشته تونسی، ابن هانی با این بیان نه تنها به او شرافت بخشیده، بلکه او را هم طراز خود خوانده است. [۱۲]
ابن رشیق، العمدة فی محاسن الشعر و آدابه و نقده، ج۱، ص۱۱۱.
۳ - قصیده ای در وصف ناوگان جنگی امیرقائماز تونسی سرودة کاملی به جا نمانده است. از طولانیترین و بهترین اشعار باقی‌مانده از وی، قصیده ای در وصف ناوگان جنگی امیرقائم است که در عین روانی و بیان جزئیات، شامل تشبیهاتی غریب است. بخشهایی از آن در منابع گوناگون آمده است. [۱۳]
ابراهیم بن علی حصری، زهرالا´داب و ثمر الالباب، ج۴، ص۱۰۷۳ـ۱۰۷۵.
[۱۴]
احمدبن محمد مقّری، نفح الطیب، ج۴، ص۵۷ـ ۵۸.
[۱۵]
محمد نیفر، عنوان الاریب عمّا نشأ بالبلاد التونسیة من عالم ادیب، ج۱، ص۱۱۵ـ۱۱۷، تذییل و استدراک علی نیفر.
اشعاری تغزلی و ابیاتی در وصف طبیعت و اسب نیز از او در دست است. [۱۶]
ابراهیم بن علی حصری، ج۲، ص۳۶۷-۳۶۸ ، زهرالا´داب و ثمر الالباب.
[۱۷]
ابراهیم بن علی حصری، ج۲، ص۳۶۴، زهرالا´داب و ثمر الالباب،
[۱۸]
محمد نیفر، عنوان الاریب عمّا نشأ بالبلاد التونسیة من عالم ادیب، ج۱، ص۱۱۴ـ ۱۱۵، تذییل و استدراک علی نیفر.
دو قطعه از اشعار وی بر گرایش شیعی او دلالت دارد. [۱۹]
د. اسلام ، چاپ دوم ،تکملة ۱ـ۲، ذیل «علی بن محمد التونسی الایادی».
نیفر [۲۰]
محمد نیفر، عنوان الاریب عمّا نشأ بالبلاد التونسیة من عالم ادیب، ج۱، ص۱۱۴، تذییل و استدراک علی نیفر.
۴ - درگذشتتاریخ مرگ تونسی را حدود ۳۶۵ ذکر کرده است. ۵ - فهرست منابع(۱) ابن رشیق، العمدة فی محاسن الشعر و آدابه و نقده، چاپ محمدمحیی الدین عبدالحمید، بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱. (۲) همو، قراضة الذهب فی نقد اشعار العرب، چاپ شاذلی بویحیی، تونس ۱۹۷۲. (۳) ابراهیم بن علی حصری، زهرالا´داب و ثمر الالباب، چاپ محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت: دارالجیل، (بی تا). (۴) ابوبکربن عبداللّه دواداری، کنزالدّرر و جامع الغرر، ج ۶، چاپ صلاح الدین منجد، قاهره ۱۳۸۰/ ۱۹۶۱. (۵) عمررضا کحّاله، معجم قبائل العرب القدیمة و الحدیثة، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲. (۶) احمدبن محمد مقّری، نفح الطیب، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۳۸۸/ ۱۹۶۸. (۷) محمد نیفر، عنوان الاریب عمّا نشأ بالبلاد التونسیة من عالم ادیب، تذییل و استدراک علی نیفر، بیروت ۱۹۹۶. EI ۲ , suppl fascs ۱-۲, Leiden ۱۹۸۰, sv " ـ Al ¦â B Muh ¤ammad A l-Tu ¦nis ¦â A l-Iya ¦d ¦â" (by M Yalaoui) ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تونسی الایادی»، شماره۴۰۸۵. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه جهان اسلام
|